روز جهانی درد

دکتر مسعود هاشمی رییس انجمن بررسی و مطالعه درد در ایران همزمان با روز جهانی درد در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سازمان بهداشت جهانی از سال ۲۰۰۴ و با هدف جلب توجه افکار عمومی به مسئله درد، 11 اکتبر مصادف با 20 مهرماه را به عنوان روز جهانی درد نامگذاری کرده است، اظهار کرد:  یک پنجم جمعیت جهان از دردهای متوسط تا شدید رنج می‌برند و یک سوم این افراد دچار ناتوانی در زندگی مستقل می‌شود، این مساله اهمیت توجه به مساله درد و بکارگیری روش‌هایی برای پیشگیری از بروز دردهای حاد و مزمن را تشدید می‌کند.

نامگذاری روز جهانی درد

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه روز درد هر ساله از سوی انجمن جهانی درد با یک عنوان خاص نامگذاری می‌شود، تصریح کرد:  درد در بیماری‌های خاص، درد در بانوان، درد در کودکان و سالمندان و درد در بیماران سرطان برخی از این نامگذاری‌هاست و امسال نیز روز جهانی درد با عنوان سال “پیشگیری از درد” نامگذاری شده و در همین راستا بیشتر برنامه‌ها و تحقیقات به این سمت متمرکز شده است.

دکتر هاشمی با تاکید بر پیچیدگی و اهمیت پیشگیری از درد تصریح کرد: این مسئله نیاز به تحقیقات و بررسی های فراوانی دارد؛ در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز به عنوان دانشگاهی که در تربیت فلوشیپ درد سرآمد دانشگاه ها بوده است، بسیاری از تحقیقات می تواند در این زمینه صورت بگیرد، زیرا ژورنال های معتبر دنیا با بالاترین رنکینگ ها از این دست مطالعات بسیار استقبال می کنند.

دکتر هاشمی با بیان اینکه بروز درد  ۴ علت عمده دارد، تصریح کرد: جراحی، تروما و آسیب‌های ناشی از حوادث و تصادفات، سرطان و عوارض ناشی از درمان سرطان و در نهایت عفونت‌ها از عمده‌ترین دلایل بروز درد هستند که دردهای بعد از اعمال جراحی شایع‌ترین آن‌هاست.

اهمیت کنترل درد

وی با اشاره به اهمیت کنترل درد در مراحل اولیه بروز آن، اظهار کرد: درمان و کنترل سریع‌تر درد‌های بعد از عمل جراحی با استفاده از رو‌ش‌های مختلف درمانی مانند مصرف داروهای ضد التهاب و غیره  در پیشگیری از مزمن شدن درد در آینده تاثیرگذارتر است.

وی با بیان اینکه دردهای مزمن پس از بهبود آسیب هایی همچون اعمال جراحی، شکستگی ها و بهبود بیماری های عفونی می توانند تا سال ها همراه فرد باقی بمانند، یادآور شد: به همین خاطر دانشمندان به جلوگیری از تبدیل شدن درد حاد به درد مزمن توجه ویژه کرده اند.
دکتر هاشمی ادامه داد: دانشمندان پس از پیدا کردن علل و تغییراتی که در سیستم اعصاب محیطی، نخاعی و مغز باعث باقی ماندن درد پس از برطرف شدن آسیب حاد می شود، توانستند با برخی از داروها جلوی باقی ماندن این دردها را بگیرند.

درد های ناشی از ضربه و تصادفات

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به دردهای گروه دوم یعنی دردهای ناشی از ضربه و تصادفات، مطرح کرد: شناسایی هر چه سریعتر آسیب و منبع درد و در ادامه کنترل و درمان، از تبدیل شدن آن به دردهای مزمن و پیچیده پیشگیری می‌کند.

دردهای ناشی از درمان سرطان

وی در رابطه با دردهای ناشی از درمان سرطان مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی نیز عنوان کرد:  استفاده از داروهای ضد درد، ضد افسردگی و داروهای ضد تشنج، همزمان با درمان سرطان باعث می‌شود که این افراد در آینده کمتر دچار درد‌های عصبی مزمن و نوروپاتی شوند؛ در حالیکه اگر درمان زودهنگام درد آغاز نشود، حتی درصورت درمان خود سرطان، عوارض ناشی از روش های درمان تا سال‌ها فرد را درگیر می کند.

این متخصص افزود: سال هاست بر ضرورت انجام اقدامات لازم برای باقی نماندن دردهای پس از جراحی تاکید می شود و داروهایی همچون مسکن ها یا ضد التهاب های غیر استروئیدی، کتامین و ممانتین می توانند تا حدی از مزمن شدن این دردها جلوگیری کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه 25 تا 50 درصد بیماران سرطانی که شیمی درمانی شده اند، پس از بهبود بیماری در کیفیت زندگی خود دچار مشکلاتی هستند.

درد ناشی از عفونت ها

به گفته این فوق تخصص درد، در مورد عفونت‌ها نیز همین مساله صدق می‌کند، به عبارت دیگر در مورد عفونت هایی همچون زونا، اچ آی وی و یا همین کووید 19، درد جز علائم شایع در موارد حاد بیماریست، بنابراین شروع  زودرس دارو و سرکوب درد در همان فاز حاد بیماری می تواند از بروز دردهای شدید در آینده پیشگیری کند.

وی با بیان اینکه بیماری عفونی زونا یکی از بیماری هایی است که درد آن پس از بهبود نیز در زندگی فرد مزمن می شود، توضیح داد: قبلا گفته می شد اگر درمان های ضدویروسی در درمان این بیماری زود آغاز شوند می توان از مزمن شدن درد زونا جلوگیری کرد، اما امروزه این باور کمی زیر سوال رفته و گفته می شود که مصرف داروهای کمکی در کنار داروهای ضدویروسی می تواند در جلوگیری از دردهای مزمن پس از بهبود علائم پوستی زونا کمک کند.

دکتر هاشمی با تاکید بر روش های برای پیشگیری از بروز دردهای مزمن، عنوان کرد: باید توجه کنیم که کنترل سریع دردهای بعد از عمل جراحی، ضربه‌ها و تصادفات و یا عفونت‌ها از طریق مصرف داروهای ضد التهاب به معنای تسکین درد نیست، بلکه پیشگیری از بروز مشکلات و دردهای مزمن در آینده است.

مصرف ویتامین سی جهت کاهش درد

دکتر هاشمی در ادامه با تاکید بر مصرف دوز مناسب ویتامین سی برای کاهش بروز درد، عنوان کرد: به عنوان نمونه این روزها و در همه‌گیری کرونا بر مصرف روزانه 500 تا 1000 میلی گرم ویتامین سی برای تقویت سیستم ایمنی افراد تاکید و توصیه می شود. همچنین این ویتامین به خاطر خاصیت ضد دردر و ضد التهابی برای بیماران کرونایی نیز تجویز شده و جزو پروتکل‌های درمانی است.

وی تاکید کرد: مصرف دوز مناسب ویتامین سی در هر 4 گروه دردها، قطعا از مزمن شدن درد در آینده جلوگیری می‌کند.

مراجعه به کلینیک درد در دوران کرونا

این فوق تخصص درد همچنین در رابطه با شایع‌ترین دردها و مواردی که بیشترین شکایات بیماران را شامل می‌شود، تصریح کرد: کلینیک‌های درد قبل از شروع اپیدمی کرونا جزو شلوغ‌ترین مراکز بودند و بیشترین مراجعات نیز به دلیل کمردرد، سردرد و درد‌های استخوانی، عضلانی و مفاصل بود. البته بعد از همه گیری و با تعیین پروتکل‌های بهداشتی، میزان مراجعات تا حدودی محدود شد.

دکتر هاشمی با بیان اینکه در طول همه‌گیری توصیه می‌شود که تنها بیماران دارای دردهای جدی به کلینیک‌های درد و مراکز درمانی مراجعه کنند، اظهار کرد: البته این روزها بستر مناسبی برای مشاوره‌های تلفنی و ویزیت‌های انلاین فراهم شده و افراد می‌توانند بعد از دریافت مشاوره‌های لازم نسبت به مراجعه به پزشک و یا ادامه درمان در منزل اقدام کنند.

وی با اشاره به دردهای جدی و ضرورت مراجعه به پزشک در این موارد، گفت: در این شرایط توجه به علایم اهمیت زیادی دارد،  به عنوان نمونه در رابطه با سردرد، دردی که نصفه شب و صبح زود بروز کند، همراه با اختلال بینایی و تاری دید بوده و به حدی شدید باشد که با مسکن نیز تسکین نیابد، دردی جدی است. در مورد کمر درد و گردن درد نیز دردی که همراه با سرّی و ضعف در دست و پا بوده و منجر به لنگیدن پای فرد شود، اهمیت داشته و در این شرایط مراجعه به پزشک ضروری است.

دکتر هاشمی در ادامه مطرح کرد: توصیه ما این است که در صورت بروز دردهای مزمن همیشگی همان دارو و درمان‌های سابق ادامه پیدا کرده و تا زمانی‌که وضعیت قرمز کرونا ادامه دارد، از مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی پرهیز شود.

وی با تاکید بر اینکه کلیه تصمیمات پس از مشورت با پزشک به صورت ویزیت آنلاین و یا تلفنی اتخاذ شود، افزود: به عنوان نمونه، بروز درد در اندام تحتانی و با سابقه دیسک کمر ممکن است همیشه درد سیاتیک نبوده و از جای دیگری منشاء گرفته باشد، در این شرایط بی‌توجهی به منشاء و منبع درد و عدم درمان به موقع می‌تواند تبعات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. بنابراین باید در مورد ادامه درمان در منزل و یا مراجعه به مراکز درمانی با پزشک متخصص مشورت شود.

از طرف دیگر دردهایی که علائم جدی نداشته، منجر به بی‌خوابی فرد نشده و یا با سری و بی حسی همراه نیست، در این شرایط می‌توان صبر کرد و ادامه درمان را به زمان مناسبتری موکول کرد.

میزان ریسک حضور در کلینیک های درد در دوران کرونا

دکتر هاشمی در عین حال با بیان اینکه کلینیک‌های درد جزو بخش‌های دارای ریسک بالا و پرخطر درمانی در زمان پاندمی  و شیوع کرونا محسوب نمی‌شوند، اظهار کرد: یکی از مهمترین محاسن کلینیک‌های درد و روش های درمان غیرتهاجمی در این مراکز این است که نیاز به بستری افراد نبوده و در موارد جراحی نیز نهایتا یک شب بستری مورد نیاز است، لذا هم بیمار از ریسک آلودگی مراکز درمانی محفوظ مانده و هم نیاز سیستم درمان به تخت‌های بستری در شرایط کرونایی مرتفع می شود.

وی ادامه داد: بکارگیری روش‌های غیرتهاجمی در کلینیک‌های درد چندین حسن دارد، به عبارت دیگر هرچه ماندگاری بیمار در مراکز درمانی کمتر باشد، این مساله از چند جهت سودمند است، هم به نفع سیستم و اقتصاد درمان بوده و هم برای بیمار کم هزینه تر است، از طرفی تخت‌های بیمارستانی بی جهت اشغال نمی شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به بکارگیری مدرن‌ترین و جدیدترین روش‌های درمانی در این مرکز، گفت: همپای سایر مراکز پیشرفته دنیا، انواع روش‌های کم تهاجمی و غیرتهاجمی برای کاهش و کنترل درد در ستون فقرات، مفاصل و اعصاب محیطی در کلینیک درد دانشگاه اجرا می‌شود.

وی افزود: درمان کم تهاجی جراحی آندوسکوپی دیسک روش جدیدی است که امروزه برای درمان دیسک کمر و گردن، دردهای سیاتیک و تنگی کانال استفاده می‌شود.

مزایای روش درمانی آندوسکوپی دیسک کمر

هاشمی با اشاره به روش درمانی آندوسکوپی دیسک کمر به عنوان روشی جدید و با پاسخ‌دهی بسیار بالا، عنوان کرد:‌ در این روش درمانی، همزمان با پیشرفت سیستم اپتیک، با استفاده از دوربین ‌و لنزهای ویژه و همچنین ابزارهای بسیار ظریف جهت ورود به داخل کانال ستون فقرات، پیشرفت‌های بسیار خوبی در زمینه درمان دیسک کمر حاصل شد.

وی ضمن تشریح این نوع روش درمانی، اظهار کرد:‌ در این روش از برش‌های بسیار ظریف نیم سانتی برای ورود به کانال استفاده شده و حتی در برخی موارد نیازی به بیهوشی بیمار نبوده و با بی‌حسی موضعی داخل کانال می‌شویم. در این روش برای ورود به برخی نقاط خاص و حساس مانند اطراف پرده نخاع و یا اعصاب خروجی نخاع، عروق، شریان‌ها و وریدها، از ابزار بسیار پیشرفته اپتیک استفاده شده و با پیشرفت این ابزار، جراحی‌های آندوسکوپی بسیار دقیق و با نتایج فوق‌العاده انجام می‌شود.

دکتر هاشمی با تاکید بر موفقیت بالای 90 درصدی این روش درمانی، با اشاره به سایر مزایا و امتیازات روش اندوسکوپی در مقایسه با جراحی‌های باز و روش‌های درمانی بسته، تصریح کرد:‌ در این روش درمانی با اندوسکوپ و با کمترین تهاجم وارد کانال شده و با حداقل عوارض نسبت به روش‌های قبلی، ضمن دستیابی به تمامی نتایج جراحی باز، شانس موفقیت نیز بسیار بالاست. همچنین عدم بستری بیمار بعد از جراحی، کاهش هزینه‌ها، پوشش بیمه‌ای، عدم نیاز به تجویز آنتی بیوتیک و کاهش آسیب‌های عصبی و عروقی از دیگر امتیازات روش اندوسکوپی است.

رییس انجمن درد ایران در خاتمه با هشدار نسبت به مصرف خودسرانه داروهای مسکن و یا کورتن‌ها برای درمان و تسکین درد، اظهار کرد: تمامی این داروها باید با مشورت و تجویز پزشک مصرف شود چراکه می‌تواند عوارض جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد، به خصوص در زمان شیوع کرونا مصرف کورتن می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن شود و لذا باید در این رابطه آگاهانه و با مشورت پزشک اقدام شود.

منبع: خبرگزاری ایسنا