Menu
درد ساق پا یکی از مشکلات شایع است که میتواند به طور قابلتوجهی بر روی فعالیتهای روزانه و کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. این درد ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند کشیدگی عضلات، آسیبهای ورزشی، پوکیاستخوان، فشار بر اعصاب محیطی، بیماری آرتروز یا اختلالات عروقی باشد. اگر شما هم از درد ساق پا رنج میبرید، مطالعه مقاله علت درد ساق پا چیست به شما کمک میکند تا با علل این مشکل و روشهای مدیریت آن آشنا شوید.
تشخیص دقیق علت درد ساق پا باید توسط پزشک و با انجام معاینات کامل انجام شود. بااینحال، آگاهی از علل شایع و علائم خطر مرتبط میتواند به ما کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی لازم را شناسایی کنیم. در این بخش به بررسی علل رایج درد ساق پا خواهیم پرداخت.
درد ساق پا اغلب ناشی از گرفتگی عضلات است. ممکن است شما نیز تجربه درد ناگهانی و شدید در عضلات پا را داشته باشید و بپرسید که این درد چه معنایی دارد. این نوع دردها معمولاً به دنبال اسپاسم شدید عضلانی ایجاد میشوند. اسپاسم عضلانی نهتنها دردناک است، بلکه ممکن است با تورم یا قرمزی نیز همراه باشد و میتوان توده سفتی را در زیر پوست لمس کرد. کمآبی بدن، خستگی عضله و کمبود عناصر معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم از عوامل اصلی ایجاد اسپاسم عضلانی به شمار میروند. معمولاً گرفتگی عضلات جدی نیست و با استراحت، مصرف مکملهای تقویتکننده یا داروهای تجویزشده توسط پزشک قابلدرمان است.
آرتروز یک بیماری است که در آن غضروف مفاصل بهتدریج تحلیل میرود و این مسئله میتواند باعث اختلال و محدودیت در حرکت شود. این بیماری معمولاً در نواحی لگن، زانو، ساق و مچ پا بروز میکند. ازبینرفتن غضروف بین استخوان ساق پا و کشکک زانو منجر به ساییده شدن این دو استخوان بر روی یکدیگر و ایجاد تورم، التهاب و درد در ساق پا میشود. متأسفانه درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد، اما انجام تمرینات ورزشی، کاهش وزن و مصرف مکملهای غضروفساز میتواند در کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری مؤثر باشد.
تاندونها نقش حیاتی در ارتباط بین عضلات و استخوانها دارند. التهاب تاندون (تاندونیت) معمولاً به دلیل استفاده بیش از حد از عضلات ایجاد میشود و میتواند باعث درد و محدودیت در حرکت شود. التهاب تاندون آشیل، که عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه متصل میکند، یکی از علل رایج درد ساق پا است. التهاب خفیف تاندون آشیل معمولاً با استراحت، کمپرس یخ، داروهای ضدالتهاب یا فیزیوتراپی قابل درمان است. در صورت بروز درد شدید، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد ضرورت دارد.
آسیبهای مکانیکی معمولاً در بین ورزشکاران شایع است. این نوع آسیبها شامل پیچخوردگی، کشیدگی عضلات، شکستگی و پارگی تاندون میباشد. کشیدگی عضلات و پیچخوردگیها معمولاً با استراحت و کمپرس یخ بهبود مییابند. شکستگیهای تنشی استخوان نیز در بسیاری از موارد به طور خودبهخود بهبود مییابند؛ اما در صورت عدم ترمیم، میتوانند باعث بروز درد شوند. شکستگیهای تنشی به ترکهای ریزی اطلاق میشود که به دلیل ضربات مکرر و سنگین در حین ورزش ایجاد میشوند. استخوان ساق پا (درشتنی) از نواحی مستعد این نوع شکستگیها است و این مشکل در افرادی که به پوکیاستخوان مبتلا هستند، رایجتر است. گاهی فرد در ابتدا متوجه این شکستگیها نمیشود و عدم ترمیم آنها ممکن است به درد ساق پا منجر گردد.
آسیب یا فشردگی اعصاب محیطی نیز میتواند یکی از دلایل درد ساق پا باشد. آسیب به عصب سیاتیک ناشی از بیرونزدگی دیسک، جابهجایی مهرهها یا تنگی کانال نخاعی میتواند منجر به درد تیرکشنده در ساق پا گردد. التهاب عصب سیاتیک معمولاً با استراحت، آبدرمانی، داروهای ضددرد، تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی درمان میشود؛ اما در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد. نوروپاتی محیطی نیز از دیگر اختلالات اعصاب محیطی است که میتواند احساس درد در ناحیه ساق پا را به دنبال داشته باشد. بیماری دیابت، جراحات فیزیکی و عفونتها از شایعترین علل نوروپاتی محیطی هستند.
سندرم کمپارتمان ورزشی ساق پا یک وضعیت پاتولوژیک است که به دلیل افزایش شدید فشار درون محفظه عضلانی رخ میدهد. این افزایش فشار میتواند اعصاب و عروق ناحیه درگیر را تحتتأثیر قرار دهد و منجر به اختلال در خونرسانی و در نهایت درد ساق پا شود. استراحت و کاهش فعالیت ورزشی، فیزیوتراپی، مصرف منابع غذایی غنی از امگا-3 و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی میتواند به کنترل علائم سندرم کمپارتمان مزمن ساق پا کمک کند.
درد ساق پا میتواند ناشی از مشکلات عروقی جدی نظیر بیماری شریان محیطی (PAD)، ترومبوز سیاهرگ عمقی (DVT) و واریس باشد. در این موارد، شناسایی علائم خاص و مراجعه سریع به پزشک اهمیت زیادی دارد.
در بیماری شریان محیطی، تجمع رسوبات چربی در دیواره عروق باعث تنگی و اختلال در خونرسانی به ناحیه ساق پا میشود که با احساس گرفتگی، تغییر رنگ پوست، سرما و درد همراه است. واریس به دلیل اختلال در عملکرد دریچههای عروقی، اغلب در ناحیه ران و ساق پا بروز میکند. ناکارآمدی این دریچهها منجر به تجمع خون در رگهای گشاد واریسی میشود که باعث تورم، سنگینی و درد در ناحیه affected میگردد.
ترومبوز سیاهرگ عمقی به تشکیل لخته خون در وریدهای عمیق پا گفته میشود. این وضعیت معمولاً بدون علامت است یا ممکن است با درد، قرمزی و احساس گرما در ناحیه ساق پا همراه باشد. تشکیل این لختهها بسیار خطرناک است و میتواند به آمبولی و اختلال عملکرد قلب و مغز منجر شود؛ بنابراین، مراجعه فوری به پزشک و مصرف داروهای رقیقکننده خون برای جلوگیری از تشکیل و رشد این لختهها ضروری است.
کمبود برخی ویتامینها و مواد معدنی میتواند تأثیر منفی بر سلامت عضلات، استحکام استخوانها و ساختار غضروف مفاصل بگذارد و عملکرد آنها را مختل کند. در این شرایط، آسیبپذیری استخوانها، مفاصل، عضلات، تاندونها و اعصاب حرکتی در ناحیه ساق پا افزایش مییابد و خطر بروز درد ساق پا بیشتر میشود؛ بنابراین، رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف مکملهای غذایی ضروری به کنترل و کاهش درد ساق پا کمک میکند. در ادامه، به برخی از ویتامینها و مواد معدنی کلیدی که ممکن است به کاهش درد ساق پا کمک کنند، اشاره میشود.
کلسیم بهعنوان مهمترین ماده معدنی در ساختار استخوان، اهمیت ویژهای دارد. مصرف این ماده معدنی میتواند استحکام استخوان را افزایش داده و احتمال شکستگی را کاهش دهد. یکی از علائم کمبود کلسیم، افزایش اسپاسم و گرفتگی عضلات و کاهش عملکرد آنهاست که ممکن است با درد پا همراه باشد؛ لذا در صورت ادامه درد ساق پا، مصرف مکملهای حاوی کلسیم برای تأمین نیاز روزانه و کنترل درد سودمند است.
کمبود ویتامین D یکی از عوامل اصلی خطر ابتلا به پوکیاستخوان است. ویتامین D3 با کمک به جذب کلسیم و فسفر، نقش اساسی در افزایش تراکم استخوان و عملکرد طبیعی عضلات دارد. کمبود این ویتامین میتواند خطر ابتلا به پوکیاستخوان و شکستگی در ناحیه ساق پا را افزایش دهد؛ بنابراین، توصیه میشود منابع غذایی غنی از ویتامین D مانند ماهی، سویا، تخممرغ و پنیر به رژیم غذایی اضافه شود و از مکملهای ویتامین D3 نیز استفاده گردد.
گرفتگی عضلات ساق پا و درد آن هنگام خواب یا پس از ورزش میتواند ناشی از کمبود منیزیم باشد. در این شرایط، مصرف مکمل منیزیم به تأمین نیاز روزانه و تقویت عملکرد عضلات و استخوانها کمک کرده و درد ساق پا را کاهش میدهد.
مطالعات نشان میدهد که مصرف منابع غنی از اسیدهای چرب امگا-3 مانند ماهی سالمون، گردو و دانه کتان یا استفاده از مکمل امگا-3 در پیشگیری و کنترل علائم آرتروز مؤثر است. این اسیدها به دلیل خواص ضد التهابی خود، در کاهش درد و التهاب ساق پا مفید هستند.
ویتامینهای گروه ب برای عملکرد طبیعی سلولهای بدن، بهویژه سلولهای عضلانی و نورونهای عصبی ضروری هستند. کمبود ویتامینهای B1 و B12 میتواند به اختلال در عملکرد نورونها، افزایش ریسک ابتلا به نوروپاتی محیطی و در نهایت درد و بیحسی در پاها منجر شود.
مطالعات نشان دادهاند که کمبود آهن در بدن میتواند با علائمی مانند ضعف عضلات و ایجاد درد در ناحیه پا همراه باشد. همچنین، شواهد نشان میدهد که افراد مبتلا به کمبود آهن، بیشتر از دیگران به سندروم پای بیقرار مبتلا میشوند.
وجود پتاسیم بهعنوان یک الکترولیت برای عملکرد سلولهای بدن، بهویژه سلولهای عصبی و عضلانی ضروری است. یکی از علائم کمبود پتاسیم، اسپاسم عضلات پا و بازو است؛ بنابراین، تأمین مقادیر کافی پتاسیم اهمیت زیادی برای حفظ سلامت مفاصل دارد.
التهاب تاندونیت درشتنی میتواند به مدت طولانی ادامه یابد و روند بهبود علائم آن ممکن است بین ۶ تا ۹ ماه یا حتی بیشتر طول بکشد. بیحرکت نگهداشتن پا در این دوره به بهبود و بازتوانی کمک زیادی میکند. آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS) روشهای غیرجراحی زیر را برای درمان اختلال عملکرد تاندون پشت ساق پا پیشنهاد میکند:
کاهش یا توقف فعالیتهایی که موجب تشدید درد میشوند، اولین گام در درمان است. انتخاب ورزشهای کمفشار میتواند مفید باشد. فعالیتهایی مانند دوچرخهسواری ملایم و شنا فشار زیادی به پا وارد نمیکنند و معمولاً برای اکثر بیماران قابلتحمل و حتی لذتبخش هستند.
فیزیوتراپیستها با بهرهگیری از دانش و مهارتهای علمی، از ابزارها و روشهای خاصی برای تقویت تاندونها استفاده میکنند. فیزیوتراپی به درمان بیماران مبتلا به عارضه خفیف تا متوسط تاندون خلفی ساق پا کمک شایانی میکند.
قراردادن بستههای یخ به مدت ۲۰ دقیقه، ۳ تا ۴ بار در روز بر روی ناحیه دردناک پا میتواند به کاهش تورم و درد کمک کند. درواقع استفاده از یخ بلافاصله پس از تمرین میتواند به کاهش التهاب اطراف تاندون کمک کند؛ در نظر داشته باشید که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن میتوانند به کاهش درد و التهاب ساق پا کمک کنند. مصرف این داروها نیم ساعت قبل از ورزش میتواند به کاهش التهاب اطراف تاندون کمک نماید.
متخصصان با بررسی دقیق مشکلات پا و با استفاده از اسکنرهای پیشرفته، کفیهای طبی اختصاصی برای هر فرد طراحی میکنند. در برخی موارد، ساخت بریس نیز به کاهش درد و بهبود وضعیت بیماران کمک میکند. کفیهای غیراختصاصی ممکن است برای بیمارانی که تغییرات جزئی در شکل پا دارند مؤثر باشد، اما برای افرادی که تغییر شکل متوسط تا شدیدی دارند، استفاده از کفی اختصاصی ضروری است تا کنترل بهتری بر وضعیت پا انجام شود.
همانطور که متوجه شدید درد ساق پا یکی از مشکلات شایع است که میتواند به دلایل مختلفی مانند گرفتگی عضلات، فعالیت بیش از حد، اختلالات عصبی، آسیب مکانیکی، مشکلات عروقی، پوکیاستخوان یا آرتروز بروز کند. در موارد خفیف، این درد معمولاً با استراحت، استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و فیزیوتراپی قابلدرمان است. علاوه بر این موارد، اصلاح رژیم غذایی و مصرف مکملهای تغذیهای میتواند کمک شایانی به کنترل و کاهش درد ساق پا نماید. اگر درد ساق پا با این روشها تسکین نیابد، ضروری است که علت دقیق آن توسط پزشک متخصص داخلی یا ارتوپد شناسایی شود و اقدامات درمانی مناسب بهسرعت انجام گردد.
فوق تخصص درد، رییس انجمن درد ایران و استاد دانشگاه شهید بهشتی، در سال 1385 به عنوان نفر اول در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پذیرفته شد و برای دوره تکمیلی فلوشیپ درد عازم فرانسه شد و در دو مرکز دانشگاهی پاریس و استراسبورگ دوره دید. دکتر هاشمی برای اولین بار در ایران از روش آندوسکوپی دیسک در درمان بیرون زدگی های دیسک و تنگی کانال نخاعی استفاده کرد.
